همراه گلخانه ایران عزیز، محوطه سازی یکی از شاخههای مهم طراحی محیطی است که ریشههای آن به تمدنهای باستانی برمیگردد. از باغهای ایرانی گرفته تا طراحی فضای سبز مدرن جهانی، مطالعه تاریخچه محوطه سازی به ما کمک میکند بهتر فضای سبز ویلا، هتل یا سازمان خود را طراحی کنیم.
در مقاله های قبل به موضوعاتی همچون ” منظره یا لنداسکیپ چیست “، ” محوطه سازی چیست “، ” تفاوت محوطه سازی و طراحی باغ ” پرداختیم. در این مقاله به شکل جامع و آموزشی با سیر تاریخی محوطه سازی در ایران و جهان، سبکهای مختلف و تأثیر آن بر طراحی مدرن آشنا می شویم.
در گذشتگان دور، ایرانیان همواره در علوم مختلف سرآمد جهانیان بودند. بنابراین در ابتدای این بخش نگاهی به تاریخچه محوطه سازی در ایران می اندازیم. سپس تاریخچه محوطه سازی در جهان را بررسی می کنیم.
تاریخچه محوطه سازی در ایران به دوره های قبل از هخامنشیان باز می گردد. اما در دوران هخامنشیان، هنر محوطه سازی به اوج خود رسید. کوروش بزرگ، بنیانگذار سلسله هخامنشی، دستور داد تا در پاسارگاد، پایتخت جدید خود، باغی ساخته شود که نمادی از بهشت روی زمین باشد. این باغ با طراحی چهارباغ، که به معنای چهار رودخانه بهشتی است، ساخته شد و تاثیر عمیقی بر باغ سازی در ایران و جهان گذاشت.
در این دوران، محوطه سازی تنها به کاخها محدود نمیشد. باغهای عمومی نیز با هدف رفاه و آسایش مردم طراحی میشدند. این باغها با استفاده از سیستمهای آبیاری پیشرفته مانند قناتها، به تامین آب مورد نیاز فضای سبز و کشاورزی میپرداختند.
در دوره ساسانیان، محوطه سازی به عنوان یکی از ارکان معماری ایرانی شناخته میشد. باغهای ساسانی با استفاده از اصول هندسی و تقارن، فضایی آرامشبخش و منظم ایجاد میکردند. این باغها معمولاً در کنار کاخها و معابد ساخته میشدند و با استفاده از سیستمهای آبیاری پیشرفته، فضای سبزی سرسبز و دلانگیز فراهم میآوردند.
یکی از نمونههای برجسته این دوره، نقش برجسته شکار خسرو پرویز در طاق بستان است که هندسه باغهای ساسانی را به تصویر میکشد.
پس از ورود اسلام به ایران، مفهوم باغ به عنوان نمادی از بهشت، با تغییراتی همراه شد. در این دوران، باغها با الهام از مفاهیم اسلامی، به فضایی برای عبادت، تفکر و آرامش تبدیل شدند. الگوی چهارباغ همچنان مورد استفاده قرار گرفت، اما با افزودن عناصری مانند حوضها، فوارهها و درختان میوه، به فضایی معنوی و روحانی بدل شد.
در قرنهای اخیر، با پیشرفت تکنولوژی و تغییر نیازهای اجتماعی، محوطه سازی نیز دچار تحولات چشمگیری شد. در این دوران، علاوه بر حفظ اصول سنتی باغسازی، از تکنیکهای مدرن مانند طراحی پایدار، استفاده از گیاهان بومی و سیستمهای آبیاری هوشمند بهرهبرداری شد.
| دوره / سلسله | ویژگیهای محوطه سازی | کاربرد در طراحی مدرن | کاربرد در طراحی مدرن |
|---|---|---|---|
| هخامنشیان | طراحی چهارباغ، تقارن، کانالها و مسیرهای آب | باغ پاسارگاد | الهامبخش طراحی مسیرها، آبنماها و چیدمان متقارن در ویلا و هتل |
| ساسانیان | باغهای سلطنتی و محصور، هندسه دقیق، فضای آرامشبخش | نقش برجسته شکار خسرو پرویز در طاق بستان | استفاده از هندسه و محصوریت برای فضای سبز لوکس و سازمانی |
| دوران اسلامی | بازتعریف باغها با مفاهیم اسلامی، حوض، فواره، درختان میوه | باغهای ایرانی معروف مثل باغ فین کاشان | الهام برای طراحی باغهای ویلایی و عمومی با ترکیب زیبایی و معنویت |
| دوران معاصر | ترکیب سنت و مدرنیته، استفاده از گیاهان بومی، سیستمهای آبیاری هوشمند | پروژههای مدرن ویلایی و هتل | ایجاد فضای سبز پایدار و کاربردی با الهام از سبکهای تاریخی |
پس از بررسی تاریخچه محوطه سازی ایران، نیم نگاهی به تاریخ محوطه سازی در جهان می اندازیم.
در حدود ۱۴۰۰ سال پیش از میلاد، در مصر باستان، نخستین نقشه باغی با جزئیات دقیق کشیده شد. این باغ متعلق به یک مقام عالیرتبه در تبس بود و شامل مسیرهای پرگولا، حوضچههای پر از پرندگان، و دو آلاچیق باغی میشد. این طراحی اولیه، ترکیبی از زیباییشناسی و عملکرد بود که تأثیر عمیقی بر توسعه باغسازی در تمدنهای بعدی گذاشت.
در بینالنهرین، بهویژه در دوران بابلیان، باغهای معلق بابل ساخته شدند که بهعنوان یکی از عجایب هفتگانه جهان باستان شناخته میشوند. این باغها بر روی تراسهای مرتفع ساخته شده و با استفاده از سیستمهای آبیاری پیشرفته، گیاهان متنوعی را در خود جای داده بودند. این پروژه عظیم، نمایانگر توانمندیهای مهندسی و هنری آن دوران بود.
یونانیان باستان، باغهای مقدسی را برای پرستش خدایان میساختند. این باغها معمولاً در معابد قرار داشتند و با استفاده از درختان سایهدار، مسیرهای سنگفرششده و فوارهها، فضایی آرامشبخش ایجاد میکردند. علاوه بر این، در شهرهای یونانی، باغهای عمومی نیز برای استفاده شهروندان طراحی میشد که بهعنوان مکانهایی برای تفکر، آموزش و ملاقاتهای اجتماعی مورد استفاده قرار میگرفتند.
رومیان باستان، باغها را بهعنوان نمادی از قدرت و ثروت خود میدیدند. آنها باغهای وسیعی را در ویلاهای خود میساختند که شامل مسیرهای پیچدرپیچ، حوضچههای تزئینی، مجسمهها و گیاهان زینتی بود. این باغها نه تنها برای لذت بصری، بلکه بهعنوان مکانهایی برای تفریح و استراحت نیز مورد استفاده قرار میگرفتند.
در دوران رنسانس، با بازگشت به اصول کلاسیک یونان و روم، طراحی باغها نیز دچار تحول شد. باغهای آن دوران، با استفاده از تقارن، هندسه و عناصر معماری مانند ستونها و فوارهها، فضایی منظم و متعادل ایجاد میکردند. این طراحیها نه تنها زیباییشناسی را در بر داشت، بلکه نمایانگر دانش و فرهنگ آن دوران نیز بود.
در دوران باروک، طراحی باغها به سمت شکوه و عظمت گرایش یافت. باغهای این دوران، با استفاده از مسیرهای مستقیم، فوارههای بزرگ، مجسمههای تزئینی و گیاهان متنوع، فضایی پرشکوه و دراماتیک ایجاد میکردند. این طراحیها نمایانگر قدرت و ثروت حاکمان آن دوران بود.
در دوران مدرن، با توجه به تحولات اجتماعی و زیستمحیطی، طراحی باغها به سمت طراحی پایدار و کاربردی حرکت کرد. استفاده از گیاهان بومی، سیستمهای آبیاری هوشمند و طراحی فضاهای سبز عمومی از جمله ویژگیهای این دوران است. این طراحیها نه تنها به زیباییشناسی توجه دارند، بلکه به مسائل زیستمحیطی و اجتماعی نیز اهمیت می دهند. محوطه سازی در دوران مدرن، علاوه بر فضاهای بزرگ همچون باغ و باغ ویلا، شامل فضاهای کوچک همچون تراس، بالکن، باغچه های کوچک چندمتری، حیاط، بخش ورودی رستوران ها، باغ تالارها و سازمان ها نیز می شود.
| دوره / منطقه | ویژگیهای محوطه سازی | مثالهای شاخص | کاربرد در طراحی مدرن |
| مصر باستان | مسیرهای پرگولا، حوضچهها، آلاچیق باغی | باغ تبس | الهامبخش طراحی مسیرها و آبنماها |
| بینالنهرین | باغهای معلق با سیستم آبیاری پیشرفته | باغهای معلق بابل | استفاده از تراسها و ارتفاعات در محوطه سازی مدرن |
| یونان باستان | باغهای مقدس و عمومی، مسیرهای سنگفرش، فوارهها | باغهای معابد و فضاهای عمومی | ایجاد فضای آرامشبخش و اجتماعی در فضاهای شهری |
| روم باستان | باغهای ویلا و سلطنتی، مسیرهای پیچدرپیچ، مجسمهها | ویلاهای اشرافی روم | طراحی باغهای ویلا و فضای سبز خصوصی |
| رنسانس اروپا | تقارن، هندسه، ستونها و فوارهها | باغهای ایتالیایی و فرانسوی | باغهای منظم و متعادل برای ویلا و هتل |
| باروک اروپا | مسیرهای مستقیم، فوارههای بزرگ، مجسمهها | باغهای سلطنتی فرانسه | باغهای پرشکوه و نمایانگر قدرت |
| دوران مدرن | طراحی پایدار، گیاهان بومی، سیستم آبیاری هوشمند | فضاهای سبز شهری و عمومی و فضاهای کوچک شخصی و سازمانی | ترکیب زیباییشناسی و عملکرد در محوطه سازی مدرن |
محوطه سازی در طول تاریخ، از هنر و علم طراحی فضای سبز به شمار میرفته است. این هنر با تلفیق اصول معماری، طبیعت و فرهنگ، فضایی را ایجاد میکند که نه تنها زیباییشناسی را در بر دارد، بلکه تأثیرات روانی و اجتماعی مثبتی نیز بر کاربران خود میگذارد.
شناخت تاریخچه محوطه سازی کمک میکند بهترین تصمیم برای طراحی مدرن فضای سبز اتخاذ شود.
هر سبک تاریخی ایدههای خاص خود را دارد که میتواند در ویلا، هتل یا فضای سازمانی به کار رود.
ترکیب تاریخی با نیازهای مدرن و شرایط اقلیمی ایران بهترین نتیجه را میدهد.
اگر قصد دارید محوطه سازی یا طراحی باغ ویلای شخصی، هتل یا سازمان خود را با الهام از تاریخچه محوطه سازی و اصول مدرن اجرا کنید، تیم متخصص گلخانه ایران آماده مشاوره و اجرای کامل پروژه از ایده تا اجرا است.
برای استفاده از خدمات محوطه سازی، همین حالا با ما تماس بگیرید و مشاوره رایگان دریافت کنید! ۰۹۳۰۵۹۷۹۹۹۴ مهندس خزلی
در این مقاله از سری مقالات محوطه سازی ویکی پدیا انگلیسی بهره برده ایم.
ما در گلخانه ایران، علاوه بر خدمات مختلف، دوره های آموزشی متنوعی برای دوستداران جهان هستی برگزار می کنیم.
استفاده از مطالب این سایت فقط برای مقاصد غیرتجاری و با ذکر منبع بلامانع است. کلیه حقوق این سایت متعلق به گلخانه ایران میباشد. طراحی سایت آکسایا